อาหารพื้นถิ่นสามจังหวัดชายแดนใต้
ภารกิจกู้ภูมิปัญญาที่กำลังสูญหาย

ขณะที่ร้านอาหารทั่วไปมุ่งนำเสนอเมนูกระแสหลัก ครัวลูกเหรียงกลับเลือกเส้นทางแตกต่าง ด้วยการค้นหาและรื้อฟื้นเมนูอาหารพื้นถิ่นชายแดนใต้ที่กำลังเลือนหายจากความทรงจำ

แกงหอยจุ๊บ — อาหารพื้นถิ่นยะลาที่ใช้สมุนไพรท้องถิ่น มีกลิ่นเฉพาะตัวและรสชาติเผ็ดร้อน

ขนมกระโดดแพ — ขนมพื้นบ้านชายแดนใต้โบราณที่มีความพิเศษตรงที่ใช้ในพิธีกรรมเฉพาะของผู้หญิง ไม่ได้ทำเพื่อจำหน่ายในตลาดทั่วไป ขนมชนิดนี้หายไปจากชีวิตประจำวันของคนในพื้นที่มานานกว่าสิบปี เป็นมรดกทางวัฒนธรรมอาหารของชายแดนใต้ที่เด็กรุ่นใหม่กำลังรื้อฟื้น

“เราต้องคอยถามผู้เฒ่าผู้แก่ ขอสูตรอาหารพื้นถิ่น ทดลองทำ ล้มเหลว และลองใหม่ ไม่ใช่เพียงการเรียนรู้วิธีทำอาหาร แต่เป็นการเชื่อมรุ่นสู่รุ่น เชื่อมภูมิปัญญาท้องถิ่นที่กำลังจะสูญหายให้กลับมามีชีวิตอีกครั้ง” ชมพู่อธิบายถึงกระบวนการทำงานของเด็กๆ ทีมครัวลูกเหรียง

จากจุดเริ่มต้นเล็กๆ
สู่เชฟเทเบิลระดับนานาชาติ

ย้อนกลับไปหลายปีก่อน ชมพู่ซึ่งดูแลศูนย์เยาวชนฯ ในจังหวัดยะลา มองหาหนทางที่จะสร้างทักษะและรายได้ให้กับเด็ก ๆ ด้วยความกล้าที่จะฝัน เธอติดต่อไปยัง “เชฟปริญญ์” แห่งสำรับสำหรับไทย ร้านอาหารระดับมิชลินสตาร์ ผ่านอีเมลธรรมดา ขอให้เขามาช่วยสอนทำอาหารให้เด็กๆ โดยไม่คาดหวังว่าจะได้รับการตอบรับ แต่เชฟกลับตอบตกลงและยกทีมมาสอนถึงที่

จากวันนั้น เด็ก ๆ ได้เรียนรู้ทักษะการทำอาหารตั้งแต่พื้นฐาน ทั้งการหั่นผัก การควบคุมไฟ การปรุงรส ไปจนถึงการคิดต้นทุน การวางแผนเมนู และการเสิร์ฟอาหารพื้นถิ่น เชฟเทเบิ้ลครั้งแรกจัดขึ้นอย่างเรียบง่ายที่จังหวัดยะลา ก่อนขยายไปสู่กรุงเทพฯ เชียงใหม่ และงานสำคัญอย่างเทศกาลดีไซน์วีค

ความโดดเด่นของการนำเสนออาหารท้องถิ่นสามจังหวัดชายแดนใต้แบบดั้งเดิมทำให้ครัวลูกเหรียงได้รับโอกาสให้จัดเชฟเทเบิลข้ามทวีปไปยังประเทศเบลเยียม ฝรั่งเศส รวมเชฟเทเบิ้ลกว่า 80 ครั้งในช่วงเวลาเพียงไม่กี่ปี

ครัวลูกเหรียง โรงเรียนชีวิต

ปัจจุบัน ครัวลูกเหรียงได้พัฒนาไปไกลเกินคาด กลายเป็นระบบการฝึกอาชีพด้านอาหารท้องถิ่นอย่างครบวงจร มีเด็กและเยาวชนมากกว่า 40 คนที่หมุนเวียนกันเข้ามาเรียนรู้และทำงาน ทั้งในส่วนของการประกอบอาหารพื้นถิ่น การต้อนรับ และการบริหารจัดการ

เยาวชนในครัวลูกเหรียงได้รับการฝึกฝนทักษะที่หลากหลาย ตั้งแต่การเตรียมวัตถุดิบท้องถิ่น การคำนวณต้นทุน การควบคุมสต็อก ไปจนถึงการสื่อสารกับลูกค้า

“เราไม่ได้มุ่งหวังให้เด็กทุกคนเป็นเชฟระดับโลก แต่เราอยากให้พวกเขาเห็นว่าทรัพยากรและภูมิปัญญาอาหารพื้นถิ่นที่มีอยู่รอบตัวในบ้านเกิด สามารถสร้างเป็นอาชีพและเส้นทางเดินของชีวิตได้”

แม้จะประสบความสำเร็จในการจัดเชฟเทเบิ้ลมากมาย แต่ครัวลูกเหรียงยังคงเผชิญกับข้อจำกัดด้านพื้นที่ พวกเขายังคงต้องใช้ครัวในบ้านเล็กๆ และต้องยืมอุปกรณ์ เช่น เตา และโต๊ะ ทุกครั้งที่มีกิจกรรม

ชมพู่ฝันถึงวันที่จะมี “ครัวจริง” ขนาดใหญ่พอรองรับเด็กได้มากขึ้น สามารถเปิดคอร์สสอนทำอาหารถิ่นชายแดนใต้ และพัฒนาเป็นโมเดลธุรกิจเพื่อสังคมที่ยั่งยืนในระยะยาว

“อาหารท้องถิ่นอาจไม่ได้หรูหราหรือทันสมัย แต่หากเรารู้จักคุณค่าและเข้าใจมันอย่างลึกซึ้ง อาหารเหล่านี้มีคุณค่ามากพอจะเลี้ยงดูคนในชุมชนได้” เธอเชื่อมั่นอย่างนั้น

ครัวลูกเหรียงจึงเป็นโรงเรียนชีวิตที่เด็ก ๆ ได้เรียนรู้และเติบโตไปพร้อมกับการทำอาหารท้องถิ่น เป็นพื้นที่ปลอดภัยที่พวกเขาได้ค้นพบตัวตนและภูมิใจในรากเหง้าของตนเอง

“อาหารไม่ใช่เรื่องของเชฟหรือร้านหรูเท่านั้น แต่อาหารพื้นถิ่นคือภาษาท้องถิ่นที่เล่าเรื่องว่าเราเป็นใคร มาจากไหน และมีความเชื่อเป็นอย่างไร”

ในโลกที่เต็มไปด้วยความขัดแย้ง ครัวลูกเหรียงได้พิสูจน์ให้เห็นว่า อาหารพื้นถิ่นสามารถเป็นสะพานเชื่อมระหว่างอดีตกับปัจจุบัน เชื่อมระหว่างวัฒนธรรมที่แตกต่าง และเป็นสิ่งที่ทำให้หลายคนต้องหันกลับมาทบทวนคุณค่าของ “บ้านเรา” ที่บางครั้งอาจถูกมองข้ามไป

ขอบคุณภาพจากครัวลูกเหรียงและโรงแรมลิลิต บางลำพู