วนไปในวันตัวอ้น

ช่วงไหนที่ชีวิตวนลูป เราจะนึกเสมอว่า “ช่วงนี้ชีวิตดูอ้นๆ (สัตว์ตระกูลกระรอกแต่ตัวใหญ่เท่าหมาบีเกิล) นะ”

ในสหรัฐอเมริกามีธรรมเนียมร้อยปีในการพยากรณ์อากาศ โดยเหล่ามานุดจะพากันไปจ้องประตูบ้าน (โพรง) ของตัวอ้น ซึ่งตัวอ้นที่เป็นเดอะสตาร์ดังสุดในอเมริกาชื่อว่า Phil พิกัดโพรงอยู่ในเมืองพังซูทอว์นีย์ รัฐเพนซิลเวเนีย มันดังชนิดที่เป็นแม่เหล็กดึงดูดนักท่องเที่ยวให้กับเมืองนี้ได้เลย

วิธีทำนายก็ไม่ยาก แค่ดูว่าถ้าฟิลออกมาจากโพรงแล้วออกไปหากินทันที แปลได้ว่าฤดูหนาวปีนี้จะจบลงในเร็ววัน แต่ถ้าฟิลออกมาจากโพรงแล้วเห็นเงาตัวเอง ก็เกียมเปิดฮีตเตอร์สู้หนาวต่อกันไปอีก 6 สัปดาห์เลยจ้า

ปีนี้มีโควิดระบาด เจ้าฟิลก็ออกมาไลฟ์สดพยากรณ์อากาศให้ชมกันแทน ความ influencer ของพี่อ้นฟิลนี่ไม่ธรรมดา

อนึ่ง คุณนักข่าวพยากรณ์อากาศนามว่า Phil Conners แกเองไปทำข่าวเจ้าฟิลออกจากโพรงมาหลายปี เรียกว่าทุกวันที่ 2 กุมภาพันธ์ แกทำนายได้เลยว่าต้องพบตัวเองอยู่ที่เมืองพังซูทอว์นีย์แน่ๆ ในปีที่ 4 แกก็ไปทำข่าวแบบแกนๆ เช่นเคย กระทั่งตื่นเช้ามาในวันรุ่งขึ้น แกพบตัวเองตื่นมาทำข่าวเจ้าฟิล สถานที่เดิม เวลาเดิม เจอผู้คนและเหตุการณ์เดิมเป๊ะๆ

แรกๆ คุณนักข่าวตื่นตระหนกคิดว่าตนประสาทหลอน ทำไมตื่นมาในวันเดิมตลอดเวลา แกพยายามหนีออกจากกิจวัตรที่เคยทำในวันตัวอ้นทุกวิถีทาง ขับรถออกจากเมืองก็แล้ว โดดสะพาน ฆ่าตัวตายไปเลยก็มี แต่แกก็ยังตื่นมาในที่เก่าเวลาเดิมในวันตัวอ้นอยู่ดี

ไหนๆ ก็หนีไม่ได้แล้ว คุณฟิลเลยเรียนรู้ที่จะอยู่กับวันเวลาเดิมๆ นี้เสียเลย อะไรที่วันนี้ทำผิด แกจดจำและแก้ไขใหม่ กระทั่งกลายเป็นคนที่เล่นดนตรีก็เก่ง กีฬาก็ดี ฉลาดรอบรู้ รู้จักทุกคน รู้จักทั้งเมือง แถมจีบสาวเก่ง จากคนซึมเซา เขามีแววตาเป็นเงาวิ้ง ราวกับเป็นคนใหม่แม้จะอยู่ในวันเดิม

เรื่องราวชีวิตของฟิล คอนเนอร์คือ Groundhog Day หนังเรื่องเยี่ยมที่ได้ Bill Murrays แสดงไว้อย่างเรี่ยม

ความร่ำรวยทางจิต

นักจิตวิทยาที่ศึกษาเรื่องสุขภาวะหรือในด้าน ‘ความเจริญเบ่งบานของมนุษย์’ (Human Flourishing) ยอมรับกันมานานแล้วว่า ชีวิตที่ดี = ชีวิตที่มีความสุขหรือชีวิตที่มีความหมาย

ทาง 2 สายของการมีชีวิตที่ดีเป็นแนวคิดของ Aristotle ปราชญ์ยุคกรีกโบราณช่วง 400 ปีก่อนคริสตกาล

นักจิตวิทยาทั้งสองคือ Shigehiro Oishi แห่ง University of Virginia และ Erin C. Westgate of the University of Florida ร่วมกันศึกษาว่า การจะมีชีวิตที่ดีได้มีแค่ 2 หนทางนี้เท่านั้นหรือ

จนเมื่อเดือนสิงหาคมที่ผ่านมานี้เอง ทั้งสองตีพิมพ์บทความในวารสาร Psychological Review ชื่อว่า A psychologically rich life: Beyond happiness and meaning ประกาศว่า พวกเขาพบทางที่ 3 ของการมีชีวิตที่ดีแล้ว

ถ้าอยากมีชีวิตที่มีความสุข โปรเฟสเซอร์โออิชิอธิบายว่า คุณต้องการความสนุกสนาน ความสุขสบายและความปลอดภัย ถ้าอยากได้ชีวิตที่มีความหมาย คุณต้องหาเป้าหมายให้ตัวเอง ทำในสิ่งที่รู้สึกว่ามีประโยชน์หรือมีความสำคัญ

แต่ถ้าชีวิตที่กำลังใช้อยู่นี้ ไม่มีอะไรเข้าข่ายกับสิ่งที่กล่าวมา คุณรู้สึกว่าชีวิตขึ้นๆ ลงๆ เดี๋ยวทุกข์เดี๋ยวสุข ลำบากได้ สบายก็ดี หรือรู้สึกว่าชีวิตไม่มีอะไรเป็นอย่างที่คิดไว้เลยสักวัน บางทีเหมือนอยู่ในสนามรบ บางคราวราวกับอยู่ในทุ่งลาเวนเดอร์

คุณกำลังเดินในทางที่ 3 เส้นทางของชีวิตที่ร่ำรวยทางจิต

คนสายรวยทางจิตมักจะมีบุคลิกคล้ายๆ กันคือ เป็นช่างสงสัยใคร่รู้ เปิดรับประสบการณ์ใหม่ๆ ยืดหยุ่น มีทัศนคติไม่ตามขนบ มีเซนส์ทางศิลปะ มีความรู้สึกลึกล้ำ รับได้กับอารมณ์ความรู้สึกรุนแรงเข้มข้นไม่ว่าจะในแง่บวกหรือลบ เช่น ร้องไห้ฟูมฟาย โกรธหัวร้อน ตกใจเสียจริต หวาดกลัวสุดขีด ฯลฯ

“คนที่ใช้ชีวิตไปในทางแสวงหาความสุขหรือความหมายยินดีที่จะอยู่ในกฎระเบียบของสังคมและยอมรับสภาพสังคมอย่างที่เป็นอยู่” โปรเฟสเซอร์โออิชิกล่าว “ในขณะที่คนสายร่ำรวยทางจิตดูเหมือนว่าจะโอบรับความเปลี่ยนแปลงทางสังคมได้”

ประสบการณ์ชีวิตที่เกี่ยวข้องหรืออาจนำไปสู่การมีความร่ำรวยทางจิตมาจากที่ตัวคุณได้เจอเหตุการณ์เปลี่ยนมุมมองหรือพลิกชีวิต การทำกิจกรรมใหม่ๆ และการเดินทางซึ่งเป็นการพาตัวเองออกจากกิจวัตรประจำวัน

ความร่ำรวยทางจิตไม่จำเป็นต้องได้ผลลัพธ์เป็นความสุขหรือความร่ำรวยเงินทอง มันอาจเป็นเรื่องที่ทำให้คุณรู้สึกซวยได้อีก ทำให้คุณจนลงหรือทำให้คุณเจ็บปวดก็ได้ เป็นต้นว่า การหย่าร้างที่โปรเฟสเซอร์โออิชิกล่าวว่าเป็นประสบการณ์อันเจ็บปวดที่จะทำให้คุณเปลี่ยนทัศนคติหรือมุมมองในความสัมพันธ์ครั้งใหญ่ หรือการไปท่องเที่ยวแล้วเจอภัยธรรมชาติ โดนล้วงกระเป๋า รถยางแตก เครื่องบินดีเลย์ หรือเลวร้ายถึงขั้นที่คุณต้องสูญเสียคนที่รักไปก็ตาม ล้วนเป็นเหตุการณ์ที่มาเปิดประสาทสัมผัสและทำให้คุณพบเจอความรู้สึกที่หลากหลายในตัวเองแบบคูณ 100

นั่นละคือความหมายของ ‘ความร่ำรวยทางจิต’

และเหล่านี้คือประโยคจริงๆ ที่นักจิตวิทยาให้ผู้เข้ารับการทดลองประเมินระดับความร่ำรวยทางจิตของตนเอง ระดับคะแนน 1 (ไม่เห็นด้วยอย่างแรง) ถึง 7 (เห็นด้วยอย่างแรง) ลองถามตัวเองเล่นๆ วัดระดับความรวยของตัวเองกันไปพลาง

• ชีวิตของฉันเต็มไปด้วยประสบการณ์ที่ไม่ปกติและไม่เหมือนใคร
• ชีวิตของฉันเจอเรื่องดรามามาตลอด
• ฉันได้ประสบอารมณ์อันหลากหลายที่ได้จากประสบการณ์ตรงที่เกิดกับตัวเอง เช่น การเดินทาง การไปดูคอนเสิร์ต
• ฉันมีเรื่องราวของตนเองมากมายที่จะเล่าให้คนอื่นฟัง
• บนเตียงที่ฉันกำลังนอนรอความตาย ฉันพูดได้ว่า “ฉันมีชีวิตที่น่าสนใจดีนะ”
• บนเตียงที่ฉันกำลังนอนรอความตาย ฉันพูดได้ว่า “ฉันเห็นมาเยอะ ฉันได้เรียนรู้มามากมาย”
ชีวิตฉันเอาไปเขียนเป็นนิยายหรือเอาไปทำหนังดีๆ สักเรื่องได้เลย

ชีวิตที่มีความสุขออกดอกออกผลเป็นความพึงพอใจส่วนบุคคล ชีวิตที่มีความหมายทำให้คุณได้ทำประโยชน์ต่อส่วนรวมหรือคนอื่น ชีวิตที่ร่ำรวยทางจิตให้รางวัลเป็นปัญญา คุณได้มีความรู้ลึกและความรู้กว้าง คุณมีวิธีคิดหลายแบบ คุณได้รู้ว่าตัวเองไม่รู้อะไรอีกตั้งเยอะ และคุณมีความเข้าอกเข้าใจคนอื่น เข้าใจว่าเขาทำพฤติกรรมนี้เพราะอะไร อันเกิดจากการได้เจอประสบการณ์หลากหลายที่ทำให้คุณสะสมแต้มความรวยทางจิตให้ตัวเองเพิ่มขึ้นนั่นเอง

และนั่นคือกุญแจที่ทำให้ฟิล คอนเนอร์ ออกจากชีวิตที่วนลูปอยู่ในวันตัวอ้นได้ในที่สุด

ที่มา: https://www.sciencenews.org/article/good-life-happy-meaning-richness-change-experiences-psychology
https://psycnet.apa.org/record/2021-74886-001
https://www.psychologytoday.com/us/blog/living-single/202108/beyond-happiness-psychologically-rich-life-is-good-life