มูฟจากอดีตสู่ปัจจุบัน

คาแรกเตอร์ อาร์ต อาร์ตทอย และมาสคอต สามสิ่งนี้เป็นเรื่องเดียวกันไหม ตอบเลยว่าไม่…แต่ก็มีจุดร่วมบางอย่างเหมือนกัน และคาแรกเตอร์ อาร์ตก็ถือเป็นจุดเริ่มต้นของอาร์ตทอยและมาสคอต เมื่อลองมองย้อนกลับไปในอดีต เราสามารถดูมูฟของคาแรกเตอร์ อาร์ตตามช่วงเวลาบูมได้อย่างชัดเจน ถ้ายังพอจำกันได้ ยุคแรกของ คาแรกเตอร์ อาร์ตต้องยกให้การ์ตูนและแอนิเมชันคลาสสิก ซึ่งถือเป็นจุดกำเนิดของสตูดิโอดังอย่างวอลท์ ดิสนีย์ ต่อมาคาแรกเตอร์ อาร์ตได้มูฟเข้าสู่ยุคป๊อปคัลเจอร์และการ์ตูนญี่ปุ่น แน่นอนว่า ยุคนี้คาแรกเตอร์ อาร์ตไม่ได้เป็นแค่การ์ตูน แต่เป็นจักรวาลที่ขายได้ทุกอย่าง ตั้งแต่เกม ของสะสม ยันมาสคอตเชิงพาณิชย์ จากนั้นได้กลายมาเป็นคาแรกเตอร์ อาร์ตในเกม 3D และที่น่าจะบูมสุดๆ คือการมาสู่ยุคอาร์ตทอย ของสะสม NFT ในโลกศิลปะร่วมสมัย ซึ่งนับตั้งแต่ช่วงปลาย 1990s–2010s ถือเป็นยุคทองของคาแรกเตอร์ อาร์ตเลยทีเดียว และดูเหมือนว่าจนถึงปัจจุบันความนิยมก็ยังคงไม่ลดลงเลย

ปรากฏการณ์ที่ต้องจำ

ก่อนจะไปเจาะลึก เรามาดูความเปลี่ยนแปลงของคาแรกเตอร์ อาร์ตในช่วงไม่กี่ปีที่ผ่านมา ซึ่งก็ปรากฏให้เราเห็นอย่างชัดเจนถึงบทบาทที่เพิ่มมากขึ้น

ยกตัวอย่างใกล้ตัวของเรา อย่าง KAWS:HOLIDAY จากศิลปิน KAWS ที่นำคาแรกเตอร์ “COMPANION” มาตั้งโดดเด่นกลางสนามหลวง กลายเป็นกระแสในบ้านเราอยู่พักหนึ่ง รวมถึงเป็นแลนด์มาร์กท่องเที่ยว กระตุ้นความสนใจของผู้คนกับศิลปะได้อย่างชัดเจน

หรือกระแสอาร์ตทอยที่โด่งดังขึ้นตลอดหลายปีที่ผ่านมา ยกตัวอย่างเช่น Labubu เจ้าอาร์ตทอยชื่อดังที่ New York Magazine ยังยกย่องให้เป็นการผสานระหว่าง ‘ของเล่น’ และ ‘แฟชั่น’ รวมถึงกระหน่ำรายได้ให้กับ Pop Mart ไปถึง 870 ล้านดอลลาร์สหรัฐ หรือแปลงเป็นเงินไทยในราคา 28,000 ล้านบาท ภายในช่วงเวลาครึ่งปีแรกของปี 2024 ที่ผ่านมาเท่านั้น

อีกหนึ่งตัวอย่างใกล้ตัวคงหนีไม่พ้น “หมีเนย” คาแรกเตอร์จากแบรนด์ Butter Bear ที่กลายเป็นคาแรกเตอร์ อาร์ตขวัญใจใครหลายคน จนมีนิทรรศการของตัวเองเมื่อช่วงต้นปีที่ผ่านมา สะท้อนให้เห็นชัดว่าเราอยู่ท่ามกลางยุคสมัยที่คาแรกเตอร์ อาร์ตเติบโตอย่างแท้จริง

ศิลปะเข้าถึงทุกคน

ศิลปะถือเป็นหนึ่งช่องทางหาความสุขของมนุษย์ ผลงานที่สวยหรือถูกใจสร้างรอยยิ้มให้เราได้ไม่ยาก แต่ปฏิเสธไม่ได้ว่าศิลปะบางอย่างก็ไม่ได้เข้าถึงง่ายนัก

ไม่ว่าในแง่การเดินทาง ถ้ายากดูภาพวาดสวยๆ บางทีต้องเดินทางไปแกลเลอรีหรือพิพิธภัณฑ์ หรือในด้านความเข้าใจ งานศิลปะหลายประเภท เช่น Conceptual Art หรือ Abstract Art ก็ไม่ใช่งานสำหรับคนทุกกลุ่ม

ตรงกันข้ามกับคาแรกเตอร์ อาร์ต ณ ปัจจุบันเราสามารถเข้าถึงตัวละครที่ชอบได้ไม่ว่าจะอยู่ที่ไหน ช่องทางออนไลน์กลายเป็นส่วนสำคัญให้คนเข้าถึงศิลปะรูปแบบนี้ได้ง่ายขึ้น ติดตามได้ง่ายขึ้น

พรมแดนหรือการเดินทางก็ไม่ใช่ปัญหาอีกต่อไป เพราะเราสามารถซื้อตุ๊กตาหรือสินค้าต่างๆ ของคาแรกเตอร์ที่ชื่นชอบไปครอบครองที่บ้านได้แบบสบายๆ หรือบางคนได้แค่ฝันกับการบินไปดูภาพโมนาลิซาที่ฝรั่งเศส แต่สามารถซื้อตัวละครอาร์ตที่ชอบมาครองได้ทันที แม้จะขายที่ญี่ปุ่น  เกาหลีใต้ หรือที่ไหนก็ได้บนโลก ขอแค่สั่งออนไลน์หรือมีคนรับหิ้ว

มากไปกว่านั้นเรายังได้เห็นว่าเหล่าคาแรกเตอร์ระดับโลกก็สามารถจัดนิทรรศการศิลปะของตัวเองได้เช่นกัน และหลายตัวก็บุกมาจัดนิทรรศการถึงประเทศไทย ไม่ว่าจะเป็น Doraemon, Masked Riders, Snoopy ไปจนถึงศิลปินที่โดดเด่นในการสร้างตัวละครตามแบบของตัวเองอย่าง Junji Ito ที่กำลังจะมีนิทรรศการใหญ่เร็วๆ นี้

บวกกับพื้นฐานของการออกแบบคาแรกเตอร์ มีจุดมุ่งหมายให้คนจดจำได้ง่าย ต้องเข้าถึงคนหมู่มาก เป็นมิตรกับคนดู เท่านั้นยังไม่พอ ตัวละครเหล่านี้ล้วนมีเรื่องราวคาแรกเตอร์ที่ออกแบบมาให้เข้าถึงความรู้สึกของคน ไม่ว่าจะผ่านดีไซน์ นิสัย หรือภูมิหลัง ไปจนถึงความเชื่อมโยงกับอะไรบางอย่างในโลกของความเป็นจริง (เช่น ศิลปินหรือแบรนด์สินค้า) ไม่ใช่เรื่องแปลกที่คนจำนวนมากจะกลายเป็นแฟนของคาแรกเตอร์ อาร์ตแบบไม่รู้ตัวด้วยซ้ำ

ตอบโจทย์โลกทุนนิยม

เราแตะถึงประเด็นการซื้อ-ขายคาแรกเตอร์ อาร์ตในรูปแบบสินค้าไปแล้ว ไม่ว่าจะถูกใจหรือไม่แต่นี่คือจุดแข็งให้ศิลปะรูปแบบนี้เติบโตต่อเนื่อง

Charlie R. Olson ศิลปินจากนิวยอร์กเคยเขียนบทความไว้ว่า “ทุนนิยมต้องการศิลปะที่ตอบสนองระบบของตัวเอง” ดังนั้น ศิลปะที่ซื้อง่ายขายคล่อง และทุกคน ‘ซื้อ’ ได้ แบบคาแรกเตอร์ อาร์ตย่อมเติบโตไปได้สวยกับทุนนิยม

เราปฏิเสธไม่ได้ว่าผลงานศิลปะคือหนึ่งในเครื่องมือแลกเปลี่ยนเพื่อโชว์ระดับและความมั่งคั่งของคนในสังคม ซึ่งคนจำนวนมากก็ต้องการทำแบบนั้น แต่หลายคนทำไม่ได้เพราะไม่มีเงิน แต่ศิลปะรูปแบบนี้ก่อให้เกิดสินค้ามากมายที่คนสามารถเป็นเจ้าของได้ในราคาเริ่มต้นไม่กี่ร้อยบาท ไม่ว่าจะเป็นพวงกุญแจ ตุ๊กตา สแตนดี ไปจนถึงเสื้อผ้า

Charlie ยังแสดงความเห็นผ่านบทความของเขาเพิ่มด้วยว่า วงการศิลปะถือว่าแคบมาตลอดเพราะเป็นเรื่องของคนมีเงิน และไม่ใช่เรื่องของทุกคนบนโลก แต่ในความเป็นจริงแล้วศิลปะถูกสร้างมาเพื่อมอบความสุขให้กับผู้คนทั้งผู้สร้างและผู้ซื้อ

ดังนั้น หากมีรูปแบบศิลปะที่คนเข้าถึงได้ ทำไมคนถึงจะไม่ซื้อ? นี่คือคำถามที่คาแรกเตอร์ อาร์ตเข้ามาตอบโจทย์ และเชื่อเถอะคนในวงการศิลปะจำนวนมากก็เห็นความจริงข้อนี้ เราถึงได้เห็นคาแรกเตอร์มากมายถูกสร้างขึ้นมาเต็มไปหมด เพราะก็เป็นช่องทางการสร้างรายได้รูปแบบใหม่ของศิลปินเช่นกัน

เล่าเรื่องได้มากกว่า

ศิลปะไม่ใช่แค่เรื่องความสวยงาม แต่มี “เรื่องราว” แฝงไว้ภายใต้ผลงานเสมอคาแรกเตอร์ อาร์ตก็เช่นกัน เพียงแต่ว่าศิลปะรูปแบบนี้เปิดโอกาสให้ศิลปินเล่าเรื่องผลงานได้แบบตรงไปตรงมา บอกเนื้อหาที่อยากสื่อผ่านผลงานได้ง่ายกว่าเดิม

ยกตัวอย่างเช่น ศิลปินหลายคนสร้างคาแรกเตอร์อ้างอิงจากตัวเอง เพราะอยากบอกเล่าเรื่องราว ความคิด ความรู้สึกออกไป ไม่ใช่แค่จากการบอกกล่าว แต่ผ่านการออกแบบตัวละคร ไม่ว่าจะเป็น การแสดงออกของสีหน้า, ท่าทาง, เสื้อผ้า, ลักษณะนิสัย ไปจนถึงอารมณ์ต่างๆ ซึ่งการสร้างงานรูปแบบนี้ก็เป็นแนวทางหนึ่งที่ศิลปินรุ่นใหม่กำลังชื่นชอบ เพราะเพิ่มความสนุกในการทำงานได้มากกว่าเดิม รวมถึงยังเชื่อมโยงเรื่องราวของผู้สร้างกับผลงานได้มากกว่าเดิม

การเล่าเรื่องผ่านคาแรกเตอร์ถือเป็นสิ่งสำคัญของศิลปินสายนี้ ยกตัวอย่างเช่น นักวาดการ์ตูน ไม่ว่าจะสายมังงะหรือคอมมิก ต่างมีความเชื่อว่าการสร้างคาแรกเตอร์ที่ดีเรื่องของ “ดีไซน์” ก็แค่ส่วนประกอบหนึ่ง แต่การเล่าเรื่องก็สำคัญไม่แพ้กัน และการเล่าเรื่องราวที่ดีจะต้องมีที่มาที่ไป ผ่านองค์ประกอบหลากหลาย ไม่ใช่แค่จินตนาการขึ้นมาแล้วจะเล่าเรื่องได้ แต่ต้องผ่านการหาข้อมูลรอบด้านเพื่อสร้างตัวละครที่น่าสนใจขึ้นมา

สิ่งสำคัญที่สุดของการสร้างคาแรกเตอร์ คือทำให้ผู้ชมสัมผัสถึงตัวตนของคาแรกเตอร์ หากศิลปินสามารถหาตัวตนของสิ่งที่สร้าง บอกเล่าเรื่องราวให้เห็นการเดินทางที่จะไปต่อของตัวละคร ผู้ชมจะสัมผัสได้ถึงความมีชีวิตของคาแรกเตอร์นั้น ในทางตรงกันข้ามหากคาแรกเตอร์ไม่มีตัวตน ทุกอย่างก็ไม่มีความหมาย เพราะคาแรกเตอร์นั้นไม่สามารถสัมผัสได้ถึงความมีชีวิต ซึ่งเป็นเสน่ห์ของคาแรกเตอร์ อาร์ตในตอนนี้

ไม่น่าแปลกใจที่คาแรกเตอร์ อาร์ตจะเป็นที่นิยมของศิลปินยุคปัจจุบัน เพราะเพิ่มความท้าทายในฐานะผู้สร้างสรรค์ไม่ใช่แค่ต้องสร้างดีไซน์หรือภาพที่สวยงามถูกใจผู้ชม แต่ต้องสร้างเรื่องราวที่เข้าถึงความรู้สึก และถ้าทำสำเร็จคาแรกเตอร์โด่งดัง ก็เหมือนการได้พิสูจน์ตัวเองในฐานะคนสร้างสรรค์ผลงานที่เก่งรอบด้าน

การเติบโตของคาแรกเตอร์ อาร์ตคือเรื่องราวที่น่าสนใจของวงการศิลปะ อาจดูเป็นศิลปะที่ง่ายในหลายด้าน แถมยังมีมุมไปทับกับคอมเมอร์เชียล อาร์ต ซึ่งทำให้บางคนไม่ชอบศิลปะรูปแบบนี้เท่าไหร่ แต่ก็ปฏิเสธไม่ได้ว่า คาแรกเตอร์ อาร์ตก็มีความยากในแบบของตัวเอง และกว่าจะสร้างสรรค์เป็นผลงานให้คนถูกใจ ไม่ใช่สิ่งที่ทุกคนทำได้

คาแรกเตอร์ อาร์ตยังชวนให้คนในวงการศิลปะทบทวนตัวตนของศิลปะในยุคปัจจุบันว่า หากศิลปะที่ผู้คนนิยมกลายเป็นการบริโภคสินค้า สุดท้ายแล้วหากวันหนึ่งทุนนิยมกลืนกินคาแรกเตอร์ อาร์ตไปจนหมด สิ่งนี้จะยังถูกเรียกว่าเป็นศิลปะอยู่หรือไม่

สุดท้ายวงการศิลปะไม่สามารถปฏิเสธอิทธิพลของศิลปะรูปแบบนี้ที่มีแต่จะเติบโตขึ้นตลอดหลายปีที่ผ่านมา และด้วยเหตุผลที่เหมาะสมกับโลกยุคปัจจุบันจึงไม่แปลกใจที่คาแรกเตอร์ อาร์ตจะกลายเป็นศิลปะอีกสไตล์ที่กำลังขับเคลื่อนวงการนี้

อ้างอิง

https://www.rmcad.edu/blog/the-role-of-storytelling-in-illustrative-design/
https://eastendarts.org/visual-storytelling-through-art/
https://bigredillustration.com/articles/the-importance-of-storytelling-in-cartoon-illustrations
https://lexiconima.com/blog/the-power-of-character-design-in-animation
https://www.rmcad.edu/blog/the-secrets-behind-character-design-insights-from-industry-leaders/
https://www.charlierolson.com/journal/art-under-capitalism
https://nymag.com/strategist/article/labubu-explainer-2025
https://www.businessinsider.com/inside-rise-labubu-monsters-popmart-toy-adults-china