- Universal Design คือ นวัตกรรมที่ออกแบบสำหรับทุกคน ซึ่งมีการนำแนวคิดนี้ไปปรับใช้กับการท่องเที่ยว ในแคมเปญ Tourism for All ของประเทศอังกฤษ ที่มีการวางแผน ออกแบบ และพัฒนากิจกรรมสำหรับนักท่องเที่ยวทุกประเภท โดยไม่จำกัดสภาพร่างกาย สังคม หรือวัฒนธรรมใดๆ
- Universal Design สำหรับการท่องเที่ยวเห็นได้ชัดในโรงแรม ซึ่งมีการปรับดีไซน์เพื่ออำนวยความสะดวกให้นักท่องเที่ยว เช่น บ้านเขาหลัก บีช รีสอร์ท
ก่อนที่คุณชัชชาติ สิทธิพันธุ์จะลงสมัครผู้ว่าฯ กทม. มีโอกาสได้สัมภาษณ์แกกับลูกชาย แสนดี-แสนปิติอย่างลงละเอียดเจาะลึกถึงอาการหูหนวกและการผ่าตัดประสาทหูเทียม
การไม่ได้ยินจะมีหลายระดับ เช่น Severe Hearing Loss ที่ได้ยินแผ่วๆ หากใช้เครื่องช่วยฟังขยาย ก็จะได้ยินชัดขึ้น แต่การไม่ได้ยินของแสนดีอยู่ในระดับ Profound Hearing Loss หรือไม่ได้ยิน 100%
แสนดีในวัย 2 ขวบผ่าตัดประสาทหูเทียมที่ Sydney Children's Cochlear Implant Center (SCIC) ประเทศออสเตรเลีย หมอเจาะกะโหลกแสนดีแล้วเสียบสายเข้าที่ท่อรูปก้นหอยในหูชั้นใน ซึ่งมีหน้าที่รับเสียง คนที่ได้ยินปกติจะมีท่อนี้ขดซ้อนกันเป็นรูปก้นหอย 2 รอบครึ่ง แต่แสนดีมีแค่รอบครึ่ง สายที่หมอเสียบเข้าไปจะต่อเข้ากับอุปกรณ์รับเสียงที่มีแผ่นแม่เหล็กตรึงติดอยู่ด้านข้างศีรษะ เหนือหูข้างซ้ายไปเล็กน้อย ตัวรับสัญญาณในอุปกรณ์รับเสียงจะแปลงเสียงเป็นสัญญาณไฟฟ้า กล่าวคือแสนดีไม่ได้ยินเสียงเป็นคำๆเ หมือนคนหูปกติ แต่จะได้ยินเป็นเสียงตื๊ด ตื๊ด ตื๊ด
แม้แสนดีจะเรียนโรงเรียนปกติและใช้ชีวิตได้เยี่ยงคนปกติ แต่เมื่อเขาถอดเครื่องรับเสียงออก เขาจะตกอยู่ในความเงียบสงัดทันที ซึ่งเขามักจะทำเมื่อพ่อบ่นหรืออ่านหนังสือ
ครั้งหนึ่งคุณชัชชาติเล่าว่า ไปเที่ยวหัวหินกับลูกชาย ตกกลางคืนแสนดีถอดเครื่องรับเสียงแล้วเดินไปห้องน้ำ มือเกิดไปปัดขวดน้ำตกแตกไม่รู้ตัว แสนดีไม่ได้ยินเสียงแก้วตกแตก หากก้าวไปอีกก้าวคงได้เหยียบเศษแก้วเท้าเหวอะแน่นอน คนเป็นพ่อที่ได้ยินเสียงแก้วแตกทะลึ่งตัวไปเปิดไฟและโบกมือห้ามไม่ให้ลูกเดินต่อ ส่วนเวลาที่ลูกชายใช้ชีวิตคนเดียวที่เมืองนอก คุณชัชชาติยังเป็นห่วงว่าหากเกิดไฟไหม้ในช่วงที่แสนดีถอดเครื่องรับเสียงพอดี ก็จะไม่ได้ยินเสียงสัญญาณเตือนภัย
การออกแบบเพื่อคนทั้งมวล
Tobie Hatfield นักออกแบบรองเท้าระดับตำนานแห่ง Nike ที่เคยออกแบบรองเท้าคู่ใจให้กับ Michael Jordan และ Maria Sharapova ออกแบบ Nike GO FlyEase รองเท้าที่สวมใส่ได้แม้ไม่มีมือ มือเจ็บ หรือว่าก้มตัวไม่ได้ เพราะออกแบบใส่ง่ายมากๆ แค่เหยียบส้น ส่วนกลางของรองเท้าจะงอให้ดึงเท้าออกและสอดเท้าเข้าแบบไม่ต้องทุลักทุเล หรือต้องใช้ไม้มาช่วยง้างหลังรองเท้าออกแต่อย่างใด รองเท้ารุ่นนี้ติดอันดับหนึ่งในนวัตกรรมยอดเยี่ยมแห่งปี 2021 จากนิตยสาร Time เพราะเป็น Universal Design ที่ใช้ได้ทุกคน (ยกเว้นคนไม่มีตังค์ซื้อ)
Universal Design ก็นำมาปรับใช้กับ ‘การท่องเที่ยวเพื่อคนทั้งมวล’ หรือ Tourism for All ได้
Tourism for All เป็นแคมเปญที่เกิดขึ้นครั้งแรกเมื่อปี 1989 ที่อังกฤษ โดย Mary Baker ให้นิยามไว้ว่า ‘เป็นการท่องเที่ยวที่มีการวางแผน ออกแบบ และพัฒนากิจกรรมสันทนาการ รวมถึงเวลาว่างให้กับนักท่องเที่ยวทุกประเภท ไม่ว่าสภาพร่างกาย สังคมและวัฒนธรรมของพวกเขาจะเป็นอย่างไร’
ร่างกายที่เสื่อมโทรมเป็นอุปสรรคต่อการไปเที่ยวชมอุทยานแห่งชาติ นี่คือความคิดของผู้สูงวัย 61.17% และคนพิการ 86.37% ขณะที่อุทยานแห่งชาติทั่วไทยมีเพียง 4.55% ที่ปรับสิ่งอำนวยความสะดวกเพื่อนักท่องเที่ยวทั้งมวล อย่างที่อุทยานแห่งชาติแก่งกระจานก็มีการทำทางลาดสำหรับวีลแชร์แล้ว
ส่วนโรงแรมที่พักที่เป็น Universal Design ต้องปรับเปลี่ยนดีไซน์ที่ไม่กีดกันคนกลุ่มใดกลุ่มหนึ่งออกไป เช่น
• มีอักษรบอกตำแหน่งห้องพัก บอกทิศทางไปบันไดหนีไฟ
• ปลั๊กและสวิตช์ไฟในห้องพักอยู่สูงจากพื้น 800 – 1,000 มิลลิเมตร
• มีช่องตาแมว 2 ระดับสำหรับคนที่นั่งวีลแชร์ เด็กและคนพิการหูหนวก
• ภายในห้องพักมีเส้นผ่านศูนย์กลางไม่น้อยกว่า 1,500 มิลลิเมตรเพื่อให้กลับรถวีลแชร์ได้
• เตียงนอนติดตั้งสัญญาณเตือนภัยทั้งแบบเสียงและแสง และระบบสั่นสะเทือนในกรณีเกิดไฟไหม้หรือเหตุร้ายอื่นๆ มีสวิตช์แจ้งภัยเรียกให้คนที่อยู่ภายนอกรับรู้ว่ามีคนอยู่ในห้องพัก
• ตู้เสื้อผ้ามีราวแขวนระดับต่ำที่ 800 – 1,000 มิลลิเมตรนอกเหนือจากราวที่ความสูงทั่วไป
• ห้องน้ำในราวจับรูปตัวดีเพื่อให้ผู้สูงอายุคล้องจับได้สะดวก ฯลฯ
การท่องเที่ยวเพื่อทุกคน
หนึ่งในกรณีศึกษาที่ใช้หลักการ Universal Design กับธุรกิจโรงแรมก็คือบ้านเขาหลัก บีช รีสอร์ท ตั้งห่างจากอุทยานแห่งชาติเขาหลักเพียง 2 กิโลเมตรในจังหวัดพังงา ซึ่งออกแบบพื้นที่ให้ ‘ปราศจากสิ่งกีดขวาง’ ตั้งแต่รถตู้ที่จัดไปรับนักท่องเที่ยวก็มีแผ่นทางลาดแบบพับเก็บได้ ราวจับและเข็มขัดนิรภัยสำหรับรถวีลแชร์ โต๊ะรีเซ็ปชั่นที่สูงระดับพอดีกับเด็กหรือรถวีลแชร์ พนักงานที่บริการผู้พิการด้วยความเข้าใจ ห้องพักบนชั้นหนึ่งที่ทุกคนสามารถเข้าถึงได้ทุกห้อง มีสระว่ายน้ำมีลิฟต์สำหรับผู้สูงวัยและคนพิการ มีรถวีลแชร์สำหรับลงชายหาด ฟิตเนสที่ใช้การได้ทั้งคนพิการ ผู้สูงอายุและทุกคน
นอกจากนี้ทางรีสอร์ทยังจัดโปรแกรมท่องเที่ยวที่เหมาะกับผู้ใช้รถวีลแชร์และคนพิการให้ได้เที่ยวชม ‘แหล่งท่องเที่ยวเพื่อคนทั้งมวล’ (Attractions for All) ไม่ว่าจะเป็นแหล่งท่องเที่ยวทางศาสนา ธรรมชาติหรือในเมืองก็ล้วนจัดให้ไปในที่ที่มีสิ่งอำนวยความสะดวกแก่ทุกคนได้โดยที่ร่างกายไม่เป็นอุปสรรค แม้แต่คนพิการก็ดำน้ำหรือเล่นเซิร์ฟได้ด้วยโปรแกรมดำน้ำลึกสำหรับคนพิการ (Scuba+Ability) ส่วนอุปกรณ์เสริมอย่างแพดเดิลสำหรับผู้ใช้รถวีลแชร์ (Wheelchair SUP – Stand Up Paddle-Board) ก็ช่วยให้ผู้พิการพายเรือในท้องทะเลได้ด้วยตนเองอย่างปลอดภัย
ที่มา: https://issuu.com/trumpet255/docs/011
https://time.com/collection/best-inventions-2021/6112519/nike-go-flyease/
