“เราเริ่มจากการปั้นพระพุทธรูป มีทั้งปางยืน ปางลีลา ปางประทานพร แล้วจึงปั้นเป็นรูปสัตว์ คน ตุ๊กตาเด็กยิ้ม ลิงยิ้ม ตอนนั้นขายดีมาก แต่ไม่ทนทานในการขนส่งเพราะเผาที่อุณหภูมิ 900 องศาฯ ตอนหลังเลยทำเตาเผาเอง และทาเคลือบ ‘น้ำก๊าบ’ ซึ่งเป็นพื้นฐานงานเคลือบแบบพื้นบ้าน”

น้ำก๊าบที่เขาพูดถึง คือน้ำเคลือบแบบภูมิปัญญาท้องถิ่นที่สืบทอดกันมา 300-400 ปี ประกอบด้วยดินหินขี้เถ้าผสมกัน อัตราส่วนการผสมหากปริมาณหินเยอะ สีของดินจะออกขาว หากดินเยอะจะออกน้ำตาล และถ้าใช้ขี้เถ้าเยอะจะออกสีเขียว (หรือที่เรียกว่าศิลาดล)

ตุ๊กตาดินเผาของ ‘ปั้นซะป๊ะ’ ยังคงกรรมวิธีโบราณ โดยหลังปั้นดินเสร็จ จะนำไปตากให้แห้งดี ในที่ร่มใช้เวลาประมาณ 3 วัน หากอากาศชื้นหรือช่วงฤดูฝนจะใช้เวลาราว 5 วัน จากนั้นจะนำไปเผาที่อุณหภูมิ 800 องศาฯ นาน 5-6 ชั่วโมง เมื่อเผาเสร็จ จึงนำมาทาเคลือบด้วยน้ำก๊าบ แล้วจึงเผาอีกครั้งที่อุณหภูมิ 1,250 องศาฯ ต่อเนื่องอย่างน้อย 8 ชั่วโมง

สีสันโฟล์คอาร์ต

งานปั้นตุ๊กตาดินเผาของอดุลย์เป็นแนว Folk Art ที่ไม่ได้จำกัดสัดส่วนของรูปร่าง ทำให้ตุ๊กตาแต่ละตัวมีรูปทรงอ้วนกลมบ้าง ผอมเพรียวบ้าง โดยช่วงแรก ครูช่างปั้นเป็นตุ๊กตาตัวเล็กๆ ต่อมาจึงปั้นเป็นตุ๊กตารูปร่างสูงเพรียว ที่มีใบหน้ายิ้มแย้ม หลับตาเอียงคอ ซึ่งเป็นลายเซ็นในงานปั้นของอดุลย์

“อยากสื่อถึงความรู้สึกของคนล้านนาที่เป็นคนมีความสุข มีความอ่อนน้อมถ่อมตน รวมไปถึงการถ่ายทอดความงาม ความเรียบร้อยของผู้หญิงล้านนาเวลาไปวัดตอนเช้าๆ หรือวันเพ็ญที่คนนิยมไปวัดกัน ถึงแม้จะเป็นผู้หญิงเปรี้ยวจี้ดแค่ไหน ถ้าไปวัด ก็จะมีอากัปกิริยาที่สงบเสงี่ยม”

“เราเป็นคนที่อินกับวัฒนธรรมเหล่านี้ เลยเอามาใส่ในงานดินให้มากที่สุด และถ้าใครเห็นแล้วมีความสุข นั่นคือความตั้งใจของเรา เป็นความสุขที่ส่งผ่านก้อนดิน” อดุลย์เล่าด้วยใบหน้ายิ้มแย้ม

งานปั้นของเขาเคยได้รับรางวัลจากกระทรวงวัฒนธรรมมาแล้วก่อนหน้านี้ เช่น คอลเลคชันตุ๊กตาดินเผา ที่ถ่ายทอดประเพณีแห่ไม้ค้ำโพธิ์ (สะหลี) ซึ่งเป็นประเพณีที่สืบทอดต่อกันมายาวนานของชาวล้านนา โดยที่บ้านดงหลวงจะจัดงานนี้ขึ้นทุกวันที่ 17 เมษายนของทุกปี คนในหมู่บ้านจะแต่งกายด้วยชุดพื้นเมือง มีการละเล่นพื้นบ้าน รวมทั้งขบวนแห่ 8 ขบวน ที่แสดงออกถึงวิถีชีวิต ภูมิปัญญาท้องถิ่นและความหลากหลายของไม้ค้ำโพธิ์

“มันอยู่ในสายเลือดของคนบ้านดงหลวงทุกคน ที่จะต้องมาแห่ขบวนนี้ร่วมกัน ซึ่งความรู้สึกดีใจ เสียใจ อยู่ในงานที่เราปั้นทั้งหมดเลย” เขาเล่าถึงคอลเลคชันที่ได้รับรางวัล

เล่าเรื่องชาวล้านนา

ตุ๊กตาดินเผาของ ‘ปั้นซะป๊ะ’ ยังสะท้อนถึงวิถีชีวิตชาวล้านนาในยุคสมัยต่างๆ ตั้งแต่ยุคของพระนางจามเทวี สมัยรัชกาลที่ 5 จนมาถึงยุคปัจจุบันที่แสดงถึงเครื่องแต่งกายของชาวล้านนา เช่น ชุดมองเซิงหรือชุดการแสดงฟ้อนรำของชาวไทใหญ่ และชุดของชนเผ่าทั้งหมด 12 ชนเผ่า ได้แก่ ชาวยอง ไทลื้อ มอญ ไทยวน อาข่า ลาหู่ ม้ง ละว้า ปะหล่อง ชาวเมี่ยน (เย้า) กะเหรี่ยงโปว์ และกะเหรี่ยงแดง

“เราชอบความงามของเสื้อผ้าเหล่านั้น มันแสดงถึงความละเมียด ความละเอียดในการทำ เพราะเครื่องแต่งกายของแต่ละชนเผ่าเป็นงานมือทั้งหมด เราเอาชุดเหล่านั้นมาใส่ในงานปั้น และบางครั้งก็ถูกต่อยอดไปสู่งานเสื้อผ้าด้วยอย่างล่าสุดดีไซเนอร์เอางานปั้นตุ๊กตาชนเผ่าไปทำเป็นชุด OTOP ดีใจที่งานของเรานำไปต่อยอดได้ และทำให้งานใหม่ได้เกิด” อดุลย์เล่าอย่างภาคภูมิใจ

ปัจจุบัน นอกเหนือจากการปั้นดินเป็นอาชีพควบคู่ไปกับการทำเกษตรกรรมแล้ว เขายังเปิดเวิร์คช็อปสอนงานปั้นดินให้กับเด็กๆ ในหมู่บ้านและผู้ที่สนใจอยากมาเรียนปั้นดินโดยรับกลุ่มละไม่เกิน 20 คน

“การมาเรียนปั้นดิน อย่าเพิ่งคาดหวังว่าจะทำเป็นอาชีพ เพราะคนที่มาปั้นดิน ไม่ใช่ทุกคนที่จะเป็นช่างปั้นดินได้ทั้งหมด แต่ให้คิดว่าอย่างน้อยเป็นการได้ฝึกสมาธิ หรือได้ไอเดียอะไรบางอย่างกลับไป”

ครูช่างสำทับส่งท้าย พร้อมถ่อมตัวตามประสาชาวล้านนาว่า “เราไม่ได้มองว่าตัวเองเป็นศิลปิน เป็นแค่คนชอบปั้นดินเฉยๆ”