Polychrome จึงเริ่มจากตัวศิลปินสนใจในวัสดุ ควบคู่กับความรู้สึกที่อยากกลับมาทำงานทออีกครั้ง ในจังหวะที่ค้นพบความสนใจอีกหนึ่งสิ่งในช่วงที่ผ่านมา “สองปีที่แล้วเรามีโอกาสได้ไปทำงานกับชุมชนมากขึ้น ได้เห็นอะไรหลายอย่างในชุมชนและกลุ่มชนเผ่าชาติพันธุ์ ที่เราเข้าไปทำงานด้วย” แอนมีความสนใจเรื่องเครื่องแต่งกาย วัฒนธรรม การจับวางในชิ้นงาน ไปจนถึงสกิลที่แต่ละชาติพันธุ์มีเป็นทุนเดิม เธอจึงคิดว่าหากได้ร่วมทำงานกับพวกเขาเหล่านั้นอาจจะเกิดอะไรบางอย่างที่ไม่คาดคิด

บทสนทนาระหว่างเรา

ชิ้นแรกในนิทรรศการเป็นผลงานผ้าทอสองมิติที่เกิดขึ้นจากกระบวนการแลกเปลี่ยนและทดลองร่วมกันกับช่างฝีมือจากลีซู เป็นลวดลายที่คุ้นตา เพราะเรามักจะเห็นบ่อยครั้งตามลายกระเป๋าหรือเครื่องแต่งกายชาวเขาลีซู งานชิ้นนี้สะท้อนให้เห็นถึงฝีไม้ลายมือของศิลปินได้อย่างดี ทั้งเทคนิคและประสบการณ์ที่สั่งสมมาอย่างยาวนานจากรุ่นสู่รุ่น การจับวางโทนสีต่างๆ รวมถึงการไม่ยึดติดอยู่กับวัสดุเดิม

“อันนี้ก็จะเป็นลายผ้าของเขาเลย แต่เราให้เขาทำใหญ่ขึ้นมา นอกนั้นเราให้อิสระเขาเต็มที่ในการทำงาน เพราะเราอยากให้มันเป็นเรื่องของกระบวนการ เลยแค่ส่งวัสดุให้เขาอย่างเดียว ถ้าเราทำในฐานะดีไซเนอร์เราต้องเป็นคนกำหนดสีว่าจะเอาแถบนี้สีนี้ แต่ครั้งนี้เราอยากหลุดออกมาจากกรอบเดิม”

พร้อมกับความตั้งใจที่อยากถอดฟอร์มของลวดลายออกมา เพราะเธอมองเห็นว่าความเรียบง่ายในรูปทรงเรขาคณิตน่าจะเป็นภาษาสากลที่ผู้คนสามารถแลกเปลี่ยนประสบการณ์ร่วมกันได้ ไม่ว่าจะเส้น สี่เหลี่ยม สามเหลี่ยม หรือกากบาท ล้วนเป็นภาษาดีไซน์ที่คนเข้าใจทั่วโลก หรือที่แอนบอกกับเราว่ามันเป็นฟอร์มแบบ Geometric ด้วยความเป็นสากลตรงนี้เธอจึงอยากดึงฟอร์มลายผ้าของลีซูเพื่อสื่อสารผ่านรูปแบบงานศิลปะที่มีขนาดใหญ่ขึ้น

หลายคนอาจมองว่าทำงานกับชุมชนต้องดึงเอาเอาอัตลักษณ์ของแต่ละชุมชนแต่ละชนเผ่าออกมา ต้องเฟ้นหาความหมายของลวดลาย ต้องรักษาอัตลักษณ์และแสวงหาวิธีการเพื่อนำมาสู่โลกสมัยใหม่…แต่นั่นไม่ใช่สำหรับเธอ “สิ่งเหล่านั้นสำหรับเราพอได้ไปถามพวกเขา เขาไม่ค่อยรู้หรอกว่าลายนี้แปลว่าอะไร เขาจะบอกเสมอว่าก็แม่สอนมาแบบนี้ ยายสอนมาแบบนี้ เราเองก็มองว่ามันเป็นเรื่องปกติธรรมดา สิ่งใดที่มันไม่เข้ากับยุคสมัยมันก็อาจจะไม่ได้อยู่ในวิถีชีวิตของผู้คนที่เขาจะต้องรู้ แต่เมื่อเขายังมีสกิลอยู่ นั่นคือสิ่งที่เราสนใจ”

“เมื่อคุณมีสกิลอยู่ ณ วันนี้เราก็อยากรักษาไว้ แต่ถ้าอีก 10 ปี 20 ปีมันจะหายไปก็ไม่เป็นไรเพราะว่ามันเป็นไปตามธรรมชาติของวัฒนธรรม ถ้าไม่มีความต้องการแล้วจะหายไปก็เป็นเรื่องที่เข้าใจได้” แอนค่อยๆ พาเราเดินดูผลงานทีละชิ้น ขณะเดียวกันก็ค่อยๆ บอกเล่ากระบวนการการทำงานและความตั้งใจ ทำให้เราได้รู้จักตัวตนและมุมมองของเขาผ่านผลงานไปพร้อมๆ กัน

แม้เธอจะสนุกที่ได้ทำงานร่วมกับบุคคลมากฝีมือ ได้แลกเปลี่ยนบทสนทนาและได้เห็นความเป็นไปได้ใหม่ๆ แต่แอนก็ไม่ลืมที่จะพูดคุยกับบุคคลที่เธอควรจะทำความเข้าใจเขามากที่สุดอย่าง ‘ตัวเธอเอง’ มีหลายชิ้นงานที่แอนนำพลาสติกมาตัดเย็บและร้อยเรียงเข้าด้วยกันเหมือนเป็นการกลับมาจดจ่อและทบทวนความรู้สึกที่เธอมีต่องานทออีกครั้งหลังจากห่างหายไปนานสิบปี “ตอนนี้เราไม่ได้อยากทอผ้าเพื่อมาเป็นผ้าพันคอ ผ้าห่ม หมอน แต่เรามองว่าการทอเป็นกระบวนการที่คล้ายๆ กับ Painting หรือ Drawing เพียงแต่เราใช้เส้นด้ายเป็นตัวสร้างแพทเทิร์น สร้างสี สร้างเทกเจอร์ เหมือนเราใช้ภาษาของ Textile ในการทำงานตามแบบของเรา” เสียงจากก้นบึ้งความรู้สึกบอกกับเธอ

แอนเลือกทิ้งความเป็นดีไซเนอร์ไว้ชั่วขณะ “ตอนที่ทอก็คือทำโดยที่ไม่ได้คิดแพทเทิร์นไว้ในหัว เรามีวัสดุอะไรที่อยู่ใกล้ตัวแล้วมันน่าสนใจเราก็เอาหลายๆอย่างมามิกซ์กัน อย่างที่บอกว่าเหมือนกับเราทำ Painting แต่ว่าใช้ด้ายเป็นตัวสื่อ” เธอสนุกกับการนำพลาสติกมาใช้เป็นวัสดุและจดจ่อกับสิ่งตรงหน้าในทุกครั้งที่ได้เริ่มลงมือทำ ใช้จินตนาการที่ไร้แบบแผนเป็นเข็มทิศในการออกแบบผลงาน กระบวนการสร้างสรรค์ชิ้นงานของเธอจึงมักเริ่มต้นจากการนำความรู้สึกในแต่ละช่วงเวลามาใช้เป็นวัตถุดิบหลัก “อย่างชิ้นนี้เส้นยุ่งเหยิงวุ่นวายไปหน่อยช่วงนั้นเสพข่าวยูเครนเยอะ” (หัวเราะ)

หัวใจสำคัญจึงอยู่ที่สมาธิและการมีอิสระทางความคิด “เราชอบที่มันตั้งต้นจากความว่างเปล่า แต่พอเริ่มเอาเส้นสายมาขัดกันมันจะเกิดเป็นพื้นผิว สีสัน และมีเทคเจอร์ขึ้นมาทีละนิดๆ ชอบตอนทอไปทีละเส้น ในจังหวะนั้นเราจะค่อยๆ เห็นงานก่อร่างขึ้นมา ทุกขั้นตอนต้องอาศัยความละเอียดแม่นยำ มือ ตา สมอง ร่างกาย มันเป็นส่วนหนึ่งไปกับกระบวนการนี้ทั้งหมดเลย” หญิงสาวผมสั้นผู้หลงใหลในการทำงานฝีมือกำลังพูดถึงเสน่ห์ของงานทอให้เราได้ฟัง

ทุกคนล้วนเป็นศิลปิน

นอกจากนี้พลาสติกในนิทรรศการยังตีความและหมายรวมถึงผ้าใยสังเคราะห์ หรือโพลีเอสเตอร์ ทำให้ Polychrome ได้ก้าวไปเล่าเรื่องอีกชุมชนงานฝีมือทางภาคเหนือในจังหวัดลำพูน จึงมีชิ้นงาน 3 มิติ ที่เธอได้ทำร่วมกับศิลปินท้องถิ่น นำหมอนปล่องมาเป็นสื่อกลางในการนำเสนอกระบวนการการทำงานร่วมกัน ไม่ได้เน้นหนักในด้านฟังก์ชันของการเป็นหมอน ยังคงเน้นเรื่องการหยิบจับเอาฟอร์มที่โดดเด่นออกมาสู่สายตาผู้คนให้มากขึ้น ผ่านการใช้เทคนิคผ้าพิมพ์ลายมัดย้อมเพื่อสร้างมิติให้ชิ้นงาน

เธอยังคงย้ำบอกกับเราว่า สิ่งใดประกอบขึ้นโดยมีเส้นเป็นพื้นฐาน เมื่อแยกองค์ประกอบยิบย่อยเหล่านั้นออกมา จะเห็นเลยว่ามันเป็นภาษามินิมอลอาร์ตที่เข้าใจง่าย

ทำให้เรานึกถึงประโยคที่ว่า ‘ศิลปะเข้าถึงยาก’ นั่นอาจเป็นเพียงความจริงบางส่วน แต่ความจริงประการหนึ่งที่เราได้สัมผัสจากพื้นที่จัดแสดงงานแห่งนี้คือ ‘ศิลปะอยู่ในชีวิตประจำวันและสิ่งรอบตัว’ เรารู้สึกแบบนั้น ผลงานของ แอน กรรณชลี ยังสื่อให้เห็นอีกว่า งานศิลปะนั้นมีคุณค่าในตัวเองแม้จะใช้เพียงเทคนิคง่ายๆ ในการทำก็ตาม

ส่วนลวดลายและสีสันบนหมอนปล่องมองผิวเผินก็ดูจะเป็นความสวยงามของลายย้อมตามปกติ แต่เธอกลับแฝงนัยบางอย่างเอาไว้ “หลายๆ ครั้งคนจะชอบนิยามว่าสิ่งนี้คืองานคราฟต์ งานโอทอป งานศิลปะ มันเกิดการแบ่งแยกขึ้นซึ่งเราไม่ค่อยชอบเรื่องเหล่านี้ การที่เลือกย้อมลายเส้นแบบเบลอๆ เพราะเราเองก็หวังจะให้เส้นเหล่านี้มันเบลอเข้าหากัน มันไม่ควรมีการแบ่งแยกหรือไม่ควรมีใครถูกลดทอนคุณค่าชิ้นงาน อย่างเราทำงานกับชุมชนก็ไม่ได้บอกว่าคนในชุมชนไม่ใช่ศิลปิน เขาเป็นทั้งช่าง ทั้งศิลปิน ทั้งดีไซเนอร์ ก็เหมือนกับเรา”

และถ้าถามว่างานศิลปะที่ดีคืออะไร คงอยู่ที่ว่าเรากำลังใช้อะไรเป็นตัววัด ศิลปะจะเป็นอะไรก็ได้ การทำงานศิลปะไม่มีข้อจำกัด ไม่จำเป็นต้องอ้างอิงตามกรอบหรือหลักเกณฑ์ อาจเป็นเพียงผลงานที่ศิลปินนั้นพอใจและสนุกที่ได้สร้างสรรค์สิ่งต่างๆ ออกมาให้ผู้คนได้รับรู้และมองเห็น นั่นก็ถือเป็นรูปแบบหนึ่งของการสื่อสารด้วยงานศิลปะที่สะท้อนให้เห็นตัวตนและความชอบของศิลปิน

“จริงๆ เราไม่ได้อยากให้คนมาตีความงานเรา แค่อยากให้เห็นว่าวัสดุนี้มันก็ทำแบบนี้ได้ อยากให้คนที่ได้มาดูเห็นถึงความสนุกเพราะเรารู้สึกว่าสีสันแล้วก็วัสดุที่เราเลือกใช้ รวมถึงการทำงานกับคนอื่นมันคือความสนุกที่เราอยากส่งต่อ แต่ถ้าเขาจะเห็นถึงเรื่องวัฒนธรรมว่ามาจากลีซู มาจากหมอนปล่องลำพูนก็เป็นเรื่องที่ดี กลับกันถ้ารู้สึกว่าเป็นงานอาร์ตอย่างเดียว นั่นก็โอเค” ผู้เป็นเจ้าของนิทรรศการบอกกับเรา ก่อนเธอจะทิ้งท้ายอย่างน่าประทับใจไว้ว่า

“ถ้าเรามองว่าการทำงานศิลปะมันเป็นเรื่องของไอเดีย ใครก็เป็นศิลปินได้” (ยิ้ม)