เฮอร์ริเคนเปลี่ยนชีวิต

แดเนียล อาร์แชมเกิดที่โอไฮโอ โตที่เมืองไมอามี รัฐฟลอริด้า ซึ่งในปี 1992 คือศูนย์กลางที่โดนเฮอร์ริเคนแอนดรูว์วิ่งเข้าใส่ด้วยแรงลม 160 กิโลเมตรต่อชั่วโมง ก่อคลื่นสูง 7 เมตร กวาดบ้านเรือนกว่า 200,000 หลังคาเรือน คร่าชีวิตคน 65 ราย และก่อความเสียหาย 26,500 ล้านดอลลาร์สหรัฐ นับเป็นเฮอร์ริเคนที่สร้างหายนะเป็นอันดับ 2 ในประวัติศาสตร์ของสหรัฐอเมริกา

ความหายนะมหาศาลทั้งปวงนี้เกิดขึ้นต่อหน้าตาแดเนียลวัย 12 ปี มันสั่นสะเทือนเด็กชายอย่างรุนแรงเสียจนทำให้เขามองความพังภินท์รอบตัวในมุมที่ต่างออกไป มันจุดประกายให้เขาสนใจพลังของธรรมชาติเวลาที่เป็นทั้งผู้สร้างและจอมทำลายอันยุติธรรมโดยไม่เลือกหน้า

ในเวลาต่อมาแดเนียลไปร่ำเรียนและทำงานเป็นศิลปินในนิวยอร์ก ซึ่งเขาฉีกไปจากศิลปินอื่นๆด้วยบุคลิกของงานที่ชัดเจนอันมาจากซากความทรงจำในวัย 12 นั่นเอง เขาสร้าง ‘ซากโบราณคดีแฟนตาซี’ งานประติมากรรมปูนปั้นที่ดูเหมือนเพิ่งโดนขุดขึ้นมาหลังจากถูกฝังอยู่ใต้ดินมานับพันปี ไม่ว่าจะเป็นรูปปั้นสไตล์กรีกโบราณที่เขาได้รับอนุญาตให้ใช้แม่พิมพ์งานศิลป์ชิ้นดั้งเดิมของวาติกันและพิพิธภัณฑ์ลูฟวร์ หมีเท็ดดี้ ตุ๊กตากระต่าย และพระจันทร์ (!?!)

แดเนียล อาร์แชมยังเป็นศิลปินเนื้อหอมที่ได้ทำ collaboration สุดเจ๋งสุดผุพังมากมาย อาทิ ทำพร็อพแฟชั่นโชว์ Dior รถเฟอร์รารี โปเกมอน กระเป๋าเดินทาง Rimowa มิกกี้เมาส์ รองเท้า Adidas ไปจนถึง T1 กำไลข้อมือฝังเพชรสุดหรูในกล่องสีฟ้าเหมือนโดนตะไคร่เกาะของ Tiffany & Co.

ผลงานของแดเนียลทำให้คนหยุดมองได้เสมอ หากเขาไม่เคยอธิบายชิ้นงานของตัวเอง ไม่เคยสวมความหมายเฉพาะเจาะจงแก่มัน เพราะศิลปะของเขามีเป้าหมายเพื่อกระตุกให้คนคิดในมุมต่าง เช่น ลูกชายตัวน้อยของเขาเห็นรูปปั้นคนเหมือนถูกฝังหรือก้าวออกมาจากผนังก็ขวัญหนีดีฝ่อ ขณะที่บางคนมองเป็นความน่าอภิรมย์

เพราะถูกเสพโดยกลุ่มคนต่างอายุ ต่างวัฒนธรรม ต่างชาติ ต่างภาษา จึงย่อมตีความต่อศิลปะของแดเนียล อาร์แชมด้วยความคิดที่ต่างกันไป

5 ผลงานผุพังสร้างชื่อของ Daniel Arsham

แดเนียลจะขนงานศิลป์สร้างชื่อมาจัดแสดงในเมืองไทย อาทิ Wall Excavation และ Lunar Garden ก่อนจะไปชิ้นงานจริง ONCE พาไปทำความรู้จักจักรวาลชิ้นงานชิ้นเด่นของศิลปินรายนี้กันก่อน

Wall Excavation (2016)

ผนังสีขาวพิสุทธิ์ชั้นแล้วชั้นเล่าที่ซ้อนกันราวกับเครื่องนุ่งห่ม ทว่าตามขอบแหว่งวิ่งทิ้งร่องรอยถูกขุดเจาะที่ค่อยๆกลายเป็นช่องโหว่เล็กลดหลั่นลงไปจนเป็นเค้าโครงมนุษย์ ผลงานชิ้นนี้เป็นส่วนหนึ่งของนิทรรศการ The Future Was Then ซึ่งจัดแสดงครั้งแรกที่ SCAD Museum of Art in Savannah ในปี 2016

งานศิลปะผนังที่ดูเผินๆเหมือนคอนกรีต แท้จริงแล้วทำจาก ‘โพลีฟิลลา’ ฟิลเลอร์ที่เอาไว้ซ่อมรูรั่วหรือรอยร้าวต่างๆในบ้านนี้เปิดให้ผู้เข้าชมงานเดินไปอยู่ในชิ้นงานได้ และรอยกร่อนเซาะที่มีขนาดเล็กลงไปเรื่อยๆในแต่ละชั้นจนกลายเป็นรูปเค้าโครงมนุษย์นั้นก็คล้ายจะสื่อว่า มนุษย์เป็นสิ่งมีชีวิตเดียวในโลกที่ไม่ปรับตัวไปตามสภาพแวดล้อม แต่เข้าไปเปลี่ยนแปลงสภาพแวดล้อมให้เป็นตามใจตน

Lunar Garden (2017)

สวนศิลป์เซนสีชมพูเป็นทั้งงานศิลปะจัดวาง สถาปัตยกรรมระคน Performance Art ที่จัดแสดงในปี 2017 ที่ THE GALLERY AT CADILLAC HOUSE นิวยอร์ก โดยมีสารตั้งต้นจากการเที่ยวชม ‘สวนแห้ง’ (คำที่แดเนียลใช้เรียกสวนหินญี่ปุ่น) ในเกียวโตที่เหมือนเดิมทุกประการแม้ผ่านไปหลายร้อยปี ศิลปินที่สนใจเรื่องพลังทำลายล้างของกาลเวลาอย่างเขาจึงฉงนในความคงทน และสนเท่ห์ในแสงเงา การจัดวางของหินก้อนใหญ่ การแผ่กระจายของหินก้อนเล็กก้อนน้อยที่ถูกปรับแต่งใหม่ทุกวันจนดูราวกับหินทุกก้อนดำรงอยู่ในปัจจุบันกับเราเสมอ สวนหินจึงเป็นศิลปะที่ช่างดูคุ้นเคย ขณะเดียวกันก็ดูเหนือจริงอย่างลับๆ

แม้สวนหินจะเป็นระเบียบเรียบร้อยทุกวี่วัน กระนั้น “กิริยาการจัดสวนไม่เคยปรากฏให้เห็น” แดเนียลกล่าว เพราะพระเซนจะตกแต่งสวนหินตั้งแต่รุ่งสางก่อนพระอาทิตย์ขึ้นเสมอ ใน Performance Art ที่แกลเลอรี แดเนียลจึงถือคราดไม้ไปกวาดเกลี่ยหินในสวนหินใต้ดวงจันทร์จำลอง พร้อมสวมแว่นตาพิเศษที่ช่วยให้เขาแยกสีก้อนหินสีขาว เทา และดำได้ชัดเจนขึ้น

Ode/Eon (2007)

ชื่อของแดเนียล อาร์แชมแจ้งเกิดในปี 2006 เมื่อนักออกแบบท่าเต้น Merce Cunningham เลือกให้เขามาออกแบบฉากในการแสดงหลายชิ้น โดยเฉพาะผลงานแนวทดลองเรื่อง Ode/Eon ในปี 2006 ที่แดเนียลออกแบบฉากเป็นตึกที่มองเห็นแนวกว้าง-ยาว-ลึกที่ไม่เหมือนใคร อาคารดูโย้เย้แขวนลอยว้าเหว่กลางเวหา หากก็ดูแข็งแกร่งมั่นคงอย่างน่าประหลาด แดเนียลกล่าวในภายหลังว่าผลงานชิ้นนี้สอนให้เขาเรียนรู้เทคนิคการสร้างฉากในงานศิลปะต่างๆของเขา รวมทั้งเรียนรู้เรื่องการทำ collaboration กับศิลปินต่างแขนงกันด้วยวิธีการให้อิสระทุกฝ่าย เพื่อให้ทุกคนทำสิ่งที่ดีที่สุดออกมาเสริมส่งกันและกัน ทำให้ภายหลังเขาได้ร่วมงานกับศิลปินข้ามศาสตร์กันได้สบาย ตั้งแต่แร็ปเปอร์ Pharrell Williams และ Jay-Z ไปจนถึงเจ้าพ่อแฟชั่น Hedi Slimane

Unearthed Bronze Eroded Melpomene (2021)

แดเนียลได้ไฟเขียวให้เข้าถึงคลังเก็บแม่พิมพ์หล่องานศิลปะยุคโบราณของวาติกันและพิพิธภัณฑ์ลูฟวร์ซึ่งเก็บรักษาไว้นับพันชิ้นที่ Réunion des Musées Nationaux–Grand Palais ในกรุงปารีส เขาใช้โอกาสงามนี้สร้างรูปหล่อจำลองงานมาสเตอร์พีซจากยุคโบราณ โดยผลงานบางส่วนนำไปจัดแสดงในนิทรรศการ Sands of Time ที่ UCCA Dune พิพิธภัณฑ์ศิลปะวิวสวยในเมืองฉินหวงเต่า ทางภาคตะวันออกเฉียงเหนือของมณฑลเหอเป่ย ทางทิศตะวันออกของจีน ทางเหนืออิงภูเขาเอี้ยนซาน ทางใต้ติดทะเลปั๋วไห่ ที่ตั้งที่ช่วยสร้างฉากหลังสุดเซอร์เรียลให้กับประติมากรรมชิ้นใหญ่ที่สุดของแดเนียล อาร์แชม

Unearthed Bronze Eroded Melpomene เป็นประติมากรรมหัวของ Melpomene 1 ใน 9 เทพีมิวส์ ธิดาของซุส เทพสูงสุดในปกรณัมกรีก โดยเมลโพมีมเป็นเทพธิดาแห่งโศกนาฏกรรม นางมีอุปกรณ์ประจำตัวคือ หน้ากากการแสดงที่มีใบหน้าเศร้าหรือร้องไห้ และดาบหรือกระบอง แดเนียลทำให้นางดูโศกศัลย์ยิ่งขึ้นด้วยการหล่อแต่ส่วนหัวของนางให้ใหญ่โตเกือบ 4 เมตร ขมับข้างหนึ่งผุพังเผยให้เห็นผลึกคริสตัลด้านในเอียงเคล้งอยู่ในบ่อทรายเทียมสีครามสดใส ราวกับเป็นฉากสุดท้ายของเทพธิดาผู้กำลังจมหายไปในกาลเวลา

Welcome to the Future (2015)

นิทรรศการที่ทำให้ชื่อของแดเนียล อาร์แชมดังระเบิด ซึ่งจัดขึ้นที่ Locust Projects ไมอามี เมืองที่เขาเติบโตและเจอเฮอร์ริเคนเปลี่ยนชีวิต เขาทำหลุมกำบังภัยขนาด 7.6 เมตรขึ้นกลางแกลเลอรี แล้วถมวัตถุจำลองข้าวของที่เราคุ้นเคย อาทิ คอนโทรลเลอร์เครื่องเพลย์สเตชั่น มือถือแบล็กเบอร์รี่ วิทยุเล่นเทปคาสเซ็ตต์ ไปจนถึงม้วนวิดีโอที่กร่อนเซาะผุพัง ก่อนจะเคลือบพื้นผิวด้วยวัสดุที่ในวงการศิลปะไม่ใช้กัน เช่น เถ้าภูเขาไฟสีดำ หินอัคนีออบซิเดียนสีเทา และคริสตัลสีขาว จนดูเหมือนซากสิ่งของที่จมอยู่ใต้ซากลาวาของเมืองปอมเปอี แม้ข้าวของต่างๆเหล่านี้จะไม่ได้มาจากยุคบรรพกาล แต่เป็นของที่เรายังคงใช้ในชีวิตประจำวันทุกวันนี้ด้วยซ้ำไป แต่ในอีกพันปีข้างหน้า วิทยุ เทปคาสเซ็ตต์หรือลูกรักบี้ก็จะกลายเป็น ‘วัตถุโบราณ’ ไม่ต่างจากรูปปั้นวีนัสแต่อย่างใด

Daniel Arsham’s First Time in BKK
แดเนียล อาร์แชมโชว์ตารางงานแสดงนิทรรศการในซีรีส์ ‘3024’

กรุงเทพฯ เป็น 1 ใน 15 เมืองทั่วโลกที่แดเนียล อาร์แชม เตรียมนำนิทรรศการไปจัดแสดงในโปรเจ็กต์พิเศษ ‘3024’ ด้วยแนวคิดที่ว่า เมืองนั้นๆ จะมีหน้าตาเป็นเช่นไรในอีก 1,000 ปีนับจากนี้ อันเป็นโปรเจ็กต์ที่แดเนียลลงคิวแน่นเอี้ยดไว้ตั้งแต่เดือนมกราคมจนถึงเดือนธันวาคม ท่ามกลางเมืองต่างๆ จากเซนต์บาธ ปารีส ไมอามี นิวยอร์กซิตี้ โซล โตเกียว มิลาน เวนิส ฯลฯ แต่ละเมืองที่จะได้จัดแสดงนิทรรศการของศิลปินระดับโลกรายนี้จะได้ชื่อทั้งในฐานะจุดหมายปลายทางเมืองศิลปะระดับสากล และชื่อของแดเนียล อาร์แชมยังช่วยดึงดูกคนรักศิลปะจากหลากหลายประเทศให้มาเสพงานศิลป์มิ่งขวัญป๊อปคัลเจอร์ของเขา

โดยปกติแล้ว งานนิทรรศการในเมืองอื่นๆ มักจัดกันในพื้นที่ศิลปะ เช่น แกลเลอรี พิพิธภัณฑ์ หรือเทศกาลศิลปะต่างๆ แต่นิทรรศการ Daniel Arsham Bangkok 3024 จะจัดขึ้นที่สถานีรถไฟฟ้าบีทีเอสสถานีเพลินจิต และเซ็นทรัล เอ็มบาสซีในโอกาสฉลองครบ 10 ปีของศูนย์การค้าดังกล่าว ข้อดีของการที่ประเทศไทยไม่มีที่ไหนให้ไปนอกจากห้างก็คือ พรมแดนศิลปะกับพื้นที่สาธารณะพังทลายเช่นเดียวกับเอกลักษณ์ในงานของตัวศิลปิน ศิลปะไม่ใช่ของที่ต้องปีนกระไดดู ไม่แม้แต่จะต้องขึ้นบันไดเลื่อนไปดูด้วยซ้ำ เพราะจัดแสดงที่ชั้น 1 ของห้างเซ็นทรัล เอ็มบาสซี

กรุงเทพฯติดอันดับต้นๆ เสมอในฐานะเมืองจุดหมายปลายทางยอดนิยมของนักท่องเที่ยวทั่วโลก จากชื่อชั้นของอาหารไทย ภูเขาสวย ทะเลงาม ที่พักเก๋ เทศกาลสงกรานต์ ถนนข้าวสาร สีลม พัฒน์พงศ์ พัทยา เมืองหลวงของ LGBTQI+ ฯลฯ เห็นทีที่เมืองไทยต้องหันมาเอาดีทางซอฟต์พาวเวอร์ด้านศิลปะอย่างจริงจัง เราอุตส่าห์ได้ศิลปินระดับโลกอย่างแดเนียล อาร์แชมเบิกทางให้กรุงเทพฯเป็น ‘เมืองศิลปะ’ ได้แล้ว แต่คณะกรรมการซอฟต์พาวเวอร์สมควรอย่างยิ่งที่จะส่งเสริมศิลปินไทยที่ฝีมือไม่แพ้ชาติใดในโลกให้สามารถกรอกอาชีพในพาสปอร์ตได้อย่างเต็มภาคภูมิว่าเป็น ‘ศิลปิน’ ซึ่งหาเลี้ยงชีพชอบได้จากอาชีพนี้แบบเต็มเวลาอย่างแดเนียล อาร์แชม

ข้อมูลจาก
• https://galeriemagazine.com/daniel-arsham-milestone/
• https://www.artnet.com/artists/daniel-arsham/
• https://www.52-insights.com/daniel-arsham-time-traveller-art-interview/
• https://hurricanescience.org/history/storms/1990s/andrew/index.html
• https://www.dezeen.com/2016/02/29/daniel-arsham-scad-savannah-college-art-design-installation-future-was-then-eroded-walls-snarkitecture/
• https://www.designboom.com/art/daniel-arsham-pink-japanese-lunar-garden-cadillac-house-09-06-2017/
• https://hypebeast.com/2021/8/daniel-arsham-sands-of-time-exhibition-ucca-dune-china