ทุกเล่มมีประวัติศาสตร์บันทึกไว้

“เราโตมากับหนังสือ วันไหนว่างๆ คุณยายจะพานั่งรถเมล์ไปหอสมุดแห่งชาติ ตอนเด็กๆ เราอ่านหนังสือประวัติศาสตร์เป็นหลักเลย โตมาค่อยเริ่มอ่านวรรณกรรม” แป้งร่ำเล่าย้อนไปถึงวัยเด็กที่มีความทรงจำร่วมกับหนังสือ

ทำไมเด็กคนหนึ่งถึงชอบอ่านหนังสือประวัติศาสตร์ได้ ผมถามต่อทันที เพราะเมื่อพูดถึงหนังสือกับเด็ก นิทานมักจะเป็นของคู่กันมากกว่าหนังสือประวัติศาสตร์ที่บางครั้งต้องพึ่งพาความรู้ความเข้าใจประกอบการอ่าน

“ด้วยความที่ไม่ค่อยได้ซื้อหนังสือใหม่ แม่จะบอกให้อ่านในตู้ไปก่อน ซึ่งก็มีแต่หนังสือประวัติศาสตร์ที่คุณตาสะสมไว้ (หัวเราะ) เราเลยพลอยชอบไปด้วยเลย พอยายพามาหอสมุดก็ไปดูแต่หนังสือประวัติศาสตร์” แป้งร่ำเล่าต่อ

จากโต๊ะที่เรานั่งคุยกัน หันหลังให้ประตูร้าน ทางด้านขวามือจะมีตู้ไม้ขนาดใหญ่ ซึ่งแป้งร่ำเปรยว่า ตัวตู้ก็เป็นของสะสมที่เอามาจากบ้านเช่นเดียวกับของหลายๆ ชิ้น เพราะเห็นว่าเข้ากับตัวร้านได้อย่างเหมาะเจาะ แต่หลักใหญ่ใจความคือของที่อยู่ในตู้ โดยเฉพาะหนังสือมากมายที่แบ่งหมวดแบ่งมุมเอาไว้ ถ้าไปเดินดูดีๆ จะเห็นว่ามีมุมสำหรับคนชอบแมวด้วย

ผมถามเธอว่า มีหนังสือเล่มไหนอยากพูดถึงเป็นพิเศษไหม คำถามนี้ทำเธอคิดหนัก ถึงกับต้องขอตัวไปหลังร้านเพื่อดูว่ามีเล่มไหนตกหล่นไปหรือเปล่า

ระหว่างรอจึงเป็นช่วงเวลาเดินดูร้านไปเรื่อยๆ พร้อมนึกถึงคำบอกเล่าก่อนหน้านี้ ตู้ไม้ทางด้านซ้ายเป็นของสะสมของแฟนเธอ แน่นอนว่าไม่ขาย แม้มันจะเต็มไปด้วยของเล่นที่น่าจะสะกิดตาใครหลายคนให้หันไปมอง หรืออาจสะกิดใจนักสะสมบางท่านที่อยากมีไว้ครอบครอง ไหนจะมุมหนังสือสะสมที่ชั้นบนเป็นหนังสือปกสวย ตรงกลางเป็นหนังสือนิทานเยอรมัน และชั้นล่างเป็นหนังการ์ตูนสยองขวัญไทย ยังไม่รวมถึงโปสเตอร์มากมายที่แปะอยู่บนผนัง ยกตัวอย่างเรื่องที่สะดุดตาผมเป็นพิเศษ นั่นคือ ‘หนุมานพบ 7 ยอดมนุษย์’

อย่างที่แป้งร่ำบอกเอาไว้เลย ทันทีที่เห็นโปสเตอร์ ความทรงจำวัยเด็กที่เคยดูหนังเรื่องนั้นผ่านแผ่นวีซีดีก็กลับมาทันที และตัวแป้งร่ำก็กลับมาพร้อมหนังสือพอดีเช่นกัน

“เล่มที่เราแนะนำจะเป็น ‘ร่มวิเศษ’ คนเขียนเป็นคนไทย แต่พล็อตน่าจะได้แรงบันดาลใจมาจาก Mary Poppins แล้วมีฉากที่ถือร่มลอยผ่านภูเขาทอง ผ่านสวนลุมพินีด้วย อีกเล่มหนึ่งอย่าง ‘กระต่ายน้อยปีเตอร์’ ก็อยากแนะนำ เป็นชุดนิทานที่มีกระต่าย แมว เป็ด น่ารัก อ่านง่ายมากๆ

“ส่วนหนังสือประวัติศาสตร์ เรามีหนังสือเล่มหนึ่งที่ให้เห็นถึงการแข่งเรือระหว่างเทศบาลนครกรุงเทพฯ กับเทศบาลนครธนบุรี แล้วแข่งกันที่หน้าท่าเรือวัดประยุรวงศาวาสฯ ถึงศิริราช เป็นพนักงานเทศบาลมาแข่งเรือกัน ถ้าไม่มีหนังสือบอกก็จะไม่รู้เลย เพราะไม่มีภาพแบบนี้ให้เห็นแล้ว

“หรืออย่าง ‘เมื่อคุณตาคุณยายยังเด็ก’ เล่มนี้ ก็มีภาพของสิ่งที่เราคงจะไม่ได้เห็นแล้ว ภาพชีวิตวัยเด็กที่แม้เราเองจะเกิดไม่ทัน แต่มีหลายๆ อย่างที่ทำให้เรารู้สึกชอบในความเป็นบันทึกประวัติศาสตร์ในตัวของมัน” แป้งร่ำพูดถึงหนังสือที่อยู่บนชั้น

ประวัติศาสตร์ที่สร้างขึ้นจากคนมากมาย

“บางทีลูกค้าก็ชอบมาถามหาหนังสือแบบไม่รู้ชื่อเรื่อง อย่างเรื่องสั้นที่นางเอกเดินลงไปหาจระเข้ ก็เพิ่งรู้ว่าเป็นเรื่อง ‘จำปูน’ นี่เอง” แป้งร่ำเล่าด้วยเสียงหัวเราะ

อย่างหนึ่งที่สำคัญไม่แพ้หนังสือ นั่นคือตัวลูกค้า หลังจากที่ร้านเปิดมา 2 ปี แป้งร่ำยอมรับว่า ค่อนข้างแปลกใจที่ลูกค้าโดยส่วนใหญ่เป็นคนต่างชาติ ซึ่งมักจะมาพร้อมกับบทสนทนาสนุกๆ ความทรงจำเกี่ยวกับสิ่งของที่พกติดตัวมา และของติดไม้ติดมือที่ทั้งได้รับและให้ไป

“ก่อนหน้านี้มีลุงคนหนึ่งมาจากเดนมาร์ก มาร้านครั้งที่ 5 แล้ว ได้พูดคุยกัน ได้เห็นของสะสม เมื่อวานเราก็แบ่งหนังสือให้เขาไป ของบางอย่างในร้านก็เอาไว้แบ่งปัน ถ้าเกิดว่าคุยกันถูกคอ เราก็อาจจะให้หนังสือไปเล่มหนึ่งหรือโปสการ์ด 1 แผ่น เรามีสมุดบันทึกเล่มหนึ่งเป็นรูปประเทศนิวซีแลนด์ แล้วไม่มีใครจับหนังสือเล่มนี้เลย จนกระทั่งคนจีนคนหนึ่งเข้ามาที่ร้าน แล้วเขาเป็นคนเดียวที่หยิบหนังสือเล่มนี้มาดูอย่างถี่ถ้วน พอคุยกันถูกคอ เราเลยให้เขาไป” แป้งร่ำเล่า

ในส่วนของที่เธอเป็นฝ่ายได้รับมา ก็มีทั้งตุ๊กตาหมีแพนด้าจากลูกค้าชาวจีน ครั้งหนึ่งก็มีศิลปินจากไต้หวันสเกตช์รูปร้านให้เป็นที่ระลึก แต่ที่เห็นจะสะดุดตาเป็นพิเศษคือ หนังสือเจ้าชายน้อยที่แปลเป็นภาษาพม่า

“ตอนเปิดร้านใหม่ๆ มีลูกค้าคนหนึ่งเขามาที่ร้านแล้วเห็นมุมนี้ เขาบอกว่าจะกลับมาหา เดี๋ยวเอาเจ้าชายน้อยมาให้ พอ 2-3 เดือนต่อมา เขาก็กลับมาพร้อมเจ้าชายน้อยภาษาพม่าเล่มสีขาว ทุกวันนี้ก็ไม่ได้เจอพี่เขาอีกเลย” แป้งร่ำเล่าถึงที่มาที่ไปของหนังสือปกขาวในตู้ไม้ที่โดดเด่นกว่าใคร

ถึงอย่างนั้นก็ไม่ใช่ทุกเล่มที่จะขายหรือเอาออกมาให้ดูได้ แต่แป้งร่ำก็เสริมว่า หากได้มาซ้ำกับที่มีอยู่ในร้าน เธอก็ยินดีจะแบ่งปัน เพราะนักสะสมบางคนเมื่อได้ไปแล้วก็อาจจะเก็บไว้ไม่เอาออกมาอีกเลย ซึ่งนั่นไม่ใช่ความตั้งใจของเธอที่อยากจะแบ่งปัน อยากให้ทุกคนได้เห็น และได้อ่านหนังสือเก่าเหล่านี้

“เราขายหนังสือต่ำกว่าปก เพราะเป็นหนังสือมือสอง บางเล่มก็มาจากร้านเช่า มีตราปั๊ม ซึ่งก็จะมีประวัติศาสตร์ของร้านเช่าหนังสือผ่านตราต่างๆ ที่ถูกปั๊มเอาไว้ ส่วนเล่มไหนราคาสูงจะขึ้นอยู่กับความหายาก ชื่อนักเขียน และไม่มีตีพิมพ์อีกต่อไปแล้ว

“เราเชื่อว่าสักวันก็ต้องมีเจ้าของที่เห็นค่ามาเอาไป เพราะบางคนก็มาตามหาความทรงจำ” แป้งร่ำเชื่ออย่างนั้น

ประวัติศาสตร์และความทรงจำที่ตั้งใจสร้าง

เจ้าของร้านหนังสือมือสองย่านนางเลิ้งยอมรับว่า การนำหนังสือที่ตนเคยเป็นเจ้าของ รวมถึงของสะสมบางชิ้นออกมาวางขายนั้น ย่อมมีความรู้สึกหวงแหนและเสียดายตามมาอยู่บ้าง เนื่องจากบางเล่มที่ขายไปก็ไม่สามารถหาซื้อกลับมาได้อีกเลย

“เราอยากให้ได้อยู่กับคนที่รักและดูแลได้จริง ๆ แต่ก็เสียดาย” แป้งร่ำหัวเราะ “ที่เสียดายมากๆ จะเป็นสมุดจดสมัยสงครามโลกครั้งที่ 2 เป็นกระดาษฟางสมัยก่อนเลย หน้าปกจะเขียนวิธีป้องกันภัยพิบัติทางอากาศเวลามีการทิ้งระเบิดลงมา ขายไปแล้วยังหากลับมาไม่ได้เลย”

แปลว่ายังอยากสะสมเพิ่มอีกเหรอ ผมถามเธอต่อเมื่อเธอแสดงความรู้สึกเสียดายและอยากได้กลับมา

“พอแล้ว” แป้งร่ำตอบทันทีด้วยเสียงหัวเราะ

นอกจากนี้ แป้งร่ำยังมีความตั้งใจอยากจะให้บางสิ่งบางอย่างเกิดขึ้น เธอหวังว่าในอนาคตทางร้านจะมีกำลังมากพอต่อการจัดวงเสวนาหรือพูดคุยกันเกี่ยวกับหนังสือ หรือไม่ก็อยากให้เกิดการเดินทัวร์ย่านนางเลิ้งแห่งนี้ ทำความรู้จักร้านเล็กๆ ตามซอยที่ยังไม่ถูกค้นพบ หรือร้านที่อยู่ในชุมชนมาแต่เดิม และกำลังจะถูกกระแสเวลากลืนหายลงไปในคลื่นการเปลี่ยนแปลง ท้ายสุดคือการสร้างความเข้าใจว่า นางเลิ้งไม่ได้มีแค่ตลาดอย่างเดียว

ก่อนกล่าวลากัน ในร้านจะมีกล่องทิปสำหรับเป็นค่าอาหารให้เหล่าแมวที่ถูกเอามาทิ้งกว่า 20 ชีวิต โดยคนที่ให้จะได้ของขวัญเล็กๆ น้อยๆ จากแป้งร่ำติดมือกลับไป อันที่จริงระหว่างคุยกันนี้ก็มีตัวหนึ่งมาคอยคลอเคลียให้สะดุ้งอยู่เป็นระยะ ถือว่าเรียกร้องความสนใจด้วยความน่ารักได้ประมาณหนึ่งเลย